फिचर

नेपालको राजनीतिक भूलभुलैयाको खुलासा: विगत र वर्तमान यथार्थमा प्रयोगकर्ताको अन्तरदृष्टि

नेपालको राजनीतिक भूलभुलैयाको खुलासा: विगत र वर्तमान यथार्थमा प्रयोगकर्ताको अन्तरदृष्टि

फिचर, विचार, समाचार
राजनीति राज र नीति मिली बनेको एक शब्द हो । नीतिगत रूपमा कुनै पनि देश, स्थान, समुदाय, सङ्गठन हरेक ठाउँ जाहा एकले अर्कालाई असर पुग्छ त्यहाँ राजनीति हुन्छ । हाल हामी राजनीति भन्नाले नेता, सांसद, कानुन इति आदि भनेर चिन्ने गर्छौँ । राजनेता भनेको एउटा राज्यको नेता जसले कानुनको अधीनमा रहेर देश विकास र देशको हितमा काम गर्छ । राष्ट्रपति लोकतान्त्रिक गणतन्त्र देशको वा राष्ट्रको सबै भन्दा ठुलो पद मानिन्छ । नेपालको राजनीतिक इतिहास वि.स २०६५ जेठ १५ गते नेपाललाई सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र घोषणा गरेको थियो। धेरै वर्षको सङ्घर्षपछि राजनीतिक दलहरू प्रतिबन्ध लगाइएपछि अन्ततः १९९० मा जनआन्दोलन सुरु गर्न पर्याप्त साहस जुटाएर तत्कालीन राजा वीरेन्द्रले संवैधानिक सुधारलाई स्वीकार गरे र राजाको नेतृत्वमा बहुदलीय संसद् स्थापना गरे । र कार्यकारी प्रधानमन्त्री। मे १९९१ मा नेपालमा पहिलो पटक संसदीय निर्वाचन भयो ।...
नेपालको मिडिया परिदृश्य: निजी स्वामित्वको प्रभुत्व नेभिगेट गर्दै

नेपालको मिडिया परिदृश्य: निजी स्वामित्वको प्रभुत्व नेभिगेट गर्दै

फिचर, विचार, समाचार
परिचय हालैका वर्षहरूमा, नेपालको मिडिया परिदृश्यमा निजी स्वामित्वतर्फ उल्लेखनीय परिवर्तन भएको छ। यो परिवर्तनले देशमा सञ्चार माध्यमको स्वतन्त्रता र वस्तुनिष्ठतामाथि प्रश्न उठाएको छ । यस लेखमा, हामी नेपालको मिडियाको विकासशील परिदृश्यको खोजी गर्छौं, जहाँ निजी कम्पनीहरूले बढ्दो प्रभावकारी भूमिका खेलिरहेका छन्। निजी स्वामित्व तर्फ शिफ्ट कुनै समय मुख्यतया राज्यको स्वामित्वमा रहेको नेपालको मिडिया क्षेत्र क्रमशः निजी स्वामित्वतर्फ सर्दै गएको छ । नेपालले बहुदलीय प्रजातन्त्र र आर्थिक उदारीकरणलाई अंगाल्दा सन् १९९० को दशकको प्रारम्भमा यो सङ्क्रमण तीव्र रूपमा सुरु भयो। त्यसबेलादेखि, धेरै निजी मिडिया कम्पनीहरू उभिएका छन्, मिडिया परिदृश्य विविधीकरण गर्दै र नयाँ परिप्रेक्ष्यहरू ल्याउँदै। कर्पोरेट मिडिया समूहको वृद्धि नेपालको मिडियाको विकासमा एउटा उल्लेखनीय प्रवृत्ति भनेको शक्तिशाली व्यापार स...
नेपालमा रक्तदान: व्यापारिक चासोको बीचमा जीवन बचाउने ऐन

नेपालमा रक्तदान: व्यापारिक चासोको बीचमा जीवन बचाउने ऐन

फिचर, विचार, शिक्षा, समाचार
सम्राट थापा/ चितवन आवाज भरतपुर । रक्तदान एक महान् कार्य हो जसले जीवन बचाउन र स्वास्थ्य सेवा प्रणालीमा महत्त्वपूर्ण योगदान दिन सक्छ। नेपालमा, अन्य धेरै देशहरू जस्तै, विभिन्न चिकित्सा अवस्थाहरू, दुर्घटनाहरू, शल्यक्रियाहरू, वा बच्चा जन्माउने जटिलताहरूको कारण रक्तदानको आवश्यकता परेका बिरामीहरूको लागि रक्तदानले महत्त्वपूर्ण जीवन रेखाको रूपमा काम गर्दछ। यद्यपि, रक्तदान मुख्यतया परोपकारी अभिप्रायद्वारा सञ्चालित भए तापनि केही व्यक्ति वा संस्थाहरूका लागि यो अत्यावश्यक सेवाको नैतिकता र अखण्डताको बारेमा चिन्ता बढाएर व्यवसाय बन्ने उदाहरणहरू छन्। नेपालमा रक्तदानको महत्त्व देशको विविध भूगोल, सीमित स्वास्थ्य सेवा पूर्वाधार र बारम्बार आउने प्राकृतिक प्रकोपलाई ध्यानमा राखी नेपालको स्वास्थ्य सेवा प्रणालीमा रक्तदानले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। नेपालमा रक्तदान महत्त्वपूर्ण हुनुका धेरै कारणहरू छन्: ...
विकसित देशको तुलनामा नेपाली क्रिकेट, इतिहास र सरकारको भूमिका

विकसित देशको तुलनामा नेपाली क्रिकेट, इतिहास र सरकारको भूमिका

banner-2, खेल, फिचर, विचार, शिक्षा, समाचार
नेपालमा क्रिकेटको इतिहास र नेपाल क्रिकेट सङ्घ (क्यान) खेलकुदको विकास र विकासको अपेक्षाकृत भर्खरको तर उल्लेखनीय कथा हो । नेपालमा क्रिकेटको उत्पत्ति २० औँ शताब्दीको उत्तरार्धमा भएको थियो जब यो देशमा तैनाथ ब्रिटिस गोर्खा सैनिकहरूले सुरु गरेको थियो । यसले सुरुमा गोर्खाहरू माझ लोकप्रियता पायो र बिस्तारै अन्य समुदायहरूमा फैलियो। यही अवधिमा नेपाल राष्ट्रिय क्रिकेट टोली गठन भएको थियो। १९९६ मा, नेपाल क्रिकेट सङ्घ (क्यान) नेपालमा क्रिकेट को लागी प्रशासक निकाय को रूप मा स्थापित भएको थियो। सोही वर्ष, नेपालले अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट काउन्सिल (ICC) को सम्बद्ध सदस्यता प्राप्त गर्‍यो, जुन देशको क्रिकेट यात्राको लागि महत्त्वपूर्ण कोसे ढुङ्गा थियो। यसले नेपाललाई विभिन्नi ICC प्रतियोगिताहरूमा भाग लिन र विकास समर्थन प्राप्त गर्न अनुमति दिएको छ । नेपाली क्रिकेट टोलीले सन् २००० को दशकमा अन्तर्राष्ट्रिय क्रिक...
पुष्पा र अञ्जलीलाई बिदाइ

पुष्पा र अञ्जलीलाई बिदाइ

Banner 1, चितवन बिशेष, प्रमुख समाचार, फिचर, समाचार
कसरा, ९ आश्विन । कोशीटप्पु वन्यजन्तु आरक्षको लागि चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जबाट दुई गैँडा पुष्पा र अञ्जलीलाई बिदाइ गरिएको छ । चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जको कसराबाट मंगलबार बिहान पुष्पा र अञ्जलीलाई बिदाइ गरिएको हो । चितवनबाट बिदाइ भएका गैँडालाई बुधबार कोशीटप्पुमा छाडिने छ । करिब पाँच महिनाअघि जंगलमा छाडिएको गैँडालाई स्थानान्तरणका लागि सोमबार साँझ पुनः समातिएको थियो । राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोषका प्राविधिकले गैँडा समातेर खोरमा राखेका थिए । मंगलबार बिहान दुवै गैँडालाई ट्रकमा राखेर पठाइएको हो । दुर्लभ एकसिंगे गैँडाको संख्या वृद्धि गर्ने उद्देश्यले कोशीटप्पुमा पहिलोपटक गैँडा लैजान लागेको चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जका प्रमुख संरक्षण अधिकृत डिलबहादुर पुर्जा पुनले जानकारी दिए । दुवै गैँडा जन्मिएको केही दिनमै आमाबाट छुट्टिएको अवस्थामा फेला पारेपछि राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोष (एनटिएनसी)को रेखदेखमा स...
ओझेलमा ‘सेतो सुन’

ओझेलमा ‘सेतो सुन’

फिचर
–चन्द्रकला भण्डारी झापा, ८ साउन । विश्वबजारमा ‘सेतो सुन’का रुपमा चिनिएको प्राकृतिक रबरको खेती झापामा सुरु भएको ३३ वर्ष भइसक्यो । शनिश्चरेको सुधा फलरस कम्पनीमार्फत ढकाल परिवारले रबर खेती सुरु गरेका थिए । अहिले पाँच जिल्लाका १८ पालिकामा यसको विस्तार भइसकेको छ । बर्सेनि अर्बौं रुपैयाँमा विदेशबाट आयात हुने रबर र रबरजन्य वस्तुलाई प्रतिस्थापन गरी स्वदेशी अर्थतन्त्रलाई बलियो तुल्याउने सामथ्र्य बोकेको रबर खेती झापामा २०४७ सालमा सुरु भएको थियो । विसं २०४१ मा सरकारले गोरखामा गोरखकाली रबर उद्योग स्थापना गरेपछि त्यसको कच्चा पदार्थमा आत्मनिर्भर हुनका लागि झापामा रबर खेतीको थालनी भएको थियो । तर, गोरखकाली रबर उद्योगलाई राज्यले व्यवस्थित ढङ्गले सञ्चालन गर्न नसक्दा उद्योग मात्र बन्द भएन, मुलुककै अर्थतन्त्रलाई कायापलट गर्नसक्ने रबर खेतीको विस्तार अपेक्षित गतिमा हुन सकेन । धेरैले रबर भन्ने बित्तिकै टा...
देखिन छाडे ‘फोटो स्टुडियो’

देखिन छाडे ‘फोटो स्टुडियो’

फिचर, समाचार
टीकापुर, ६ श्रावण । समयअनुसार मानिसका रहर र बानी परिवर्तन हुन्छन् । समयले रहरलाई पूरा गर्ने तरिका पनि बदलिदिन्छ । विगतमा मानिस ‘स्टुडियो’मा गएर फोटो खिच्न निकै रुचाउँथे । यसका लागि गाउँघरदेखि टाढा सहरमा रहेका स्टुडियोमा जाने, खिचेका फोटा ठूला बनाएर भित्तामा तथा एल्बमा सजाउने गर्थे । आजभोलि प्रविधिको विकाससँगै फोटोप्रतिको मोह पनि बदलिएको छ । टीकापुरकी सिर्जना पण्डित चाडपर्व तथा घरमा केही उत्सव हुँदा सम्झनाका लागि स्टुडियोमा गएर फोटो खिचाउनुहुन्थ्यो तर अचेल समयले उहाँलाई बदलेको छ । उहाँले फोटो स्टुडियो नदेखेको एक दशक पुग्यो । “मोबाइल तथा घरमै क्यामरा भित्रिएपछि फोटो खिच्न स्टुडियो जानु परेन”, उहाँले भन्नुभयो, “आजभोलि फोटो प्रिन्ट गरेर राख्ने चलन पनि हरायो । पुराना फोटो छन् कहिलेकाहीँ हेरिन्छ, रमाइलो लाग्छ ।” अर्की महिला टीका चन्दको अनुभव पनि यस्तै छ । पहिला स्टुडियोमा फोटो खिच्न जाँदा ...
बाँकेमा बढ्दैछन् क्यान्सरका रोगी

बाँकेमा बढ्दैछन् क्यान्सरका रोगी

फिचर, समाचार, स्वास्थ्य
रुपनी जिएम जानकी, ४ श्रावण । “मैले मेरो जेठानीलाई क्षयरोगले दिएको पीडा देखेपछि पाठेघरको क्यान्सरविरुद्धको खोप लगाएकी हुँ ।” यो भनाइ हो, नेपालगञ्ज उपमहानगरपालिका–१० पासाङल्हामु मार्गकी कुसु दुगडको । क्षयरोग लागेकी जेठानीलाई पीडामा छटपटिएको देखेर क्यान्सर लाग्यो भने त आफूलाई योभन्दा बढी पीडा दिन्छ भन्ने डरले आफूले पाठेघरको क्यान्सरविरुद्धको खोप लगाएको उहाँको भनाइ छ । कुसुमले खोपको सबै मात्रा पूरा गर्नुभएको छ । कुसुमले मात्र नभई उहाँका दुई छोरीले पनि पाठेघरविरुद्धको क्यान्सरको खोप लगाइसक्नुभएको छ । कुसुमले मात्र नभई उहाँका दुई छोरीले पनि पाठेघरविरुद्धको क्यान्सरको खोप लगाइसक्नुभएको छ । छोरीले नै आफूलाई खोप लगाउन सुझाव दिएको बताउने कुसुमले अरु महिलालाई पनि पाठेघरको क्यान्सरविरुद्धको खोप लगाउन सुझाव दिनुभयो । “क्यान्सर लागेर धेरै पैसा खर्च गर्नुभन्दा क्यान्सरविरुद्धको खोप लगाएर जीवनलाई स्वस...
आजभोलि खेतमा असारे गीत सुनिँदैन बरु टिकटक बन्छ

आजभोलि खेतमा असारे गीत सुनिँदैन बरु टिकटक बन्छ

फिचर, समाचार
टीकापुर, ३१ असार ।  विगतमा किसान जेठको अन्त्यदेखि साउनको पहिलो सातासम्म रोपाइँ गर्थे । एक महिनाभन्दा बढी दिन रोपाइँमा व्यस्त हुने किसानले आलोपालो (अर्मअर्प)  प्रथामा रोपाइँ गर्थे । गाउँ समाजका धेरै परिवार मिलेर एकअर्काको खेतमा सघाउने चलन थियो । यसरी काम गर्दा छिटो काम सकिनुका साथै काम गर्दा सहज र रमाइलो हुन्थ्यो । असारमा खेतमा धान रोपाइँ गर्दा असारे गीत गाउने चलन आजभोलि हराउँदै गएको छ । ‘रोपरोप रोपन्यारी, हातको बीउ छँदै काइ नजायइ केही न खाएइ, यो मेरो जीउ छँदै’ ‘सली बेल घर बाइगइ, रोपन्यारी पागाकी मै पड्याकी सबै पड्यौ, दोहोरै सागाकी’ यस्ता गीतलाई देउडा भाकामा धान रोप्दै खेतमा महिलाले गाउने चलन थियो । आजभोलि खेतमा गीत गाउँदै रोपाइँ गर्ने चलन हराएको टीकापुरकी मोतिकला परियारले बताउनुभयो । “यस्ता भाका विगतमा गाउँघरमा हुने रोपाइँमा सुन्न पाइन्थे । आजभोलि खेतबारीमा काम गर्दा यस्ता गीत सुन...
अझै हुन सकेन ‘हरियो वन, नेपालको धन’

अझै हुन सकेन ‘हरियो वन, नेपालको धन’

फिचर
गण्डकी, ३० असार । ‘हरियो वन, नेपालको धन’ भन्ने गरेको वर्षौं भइसकेको छ । तर पनि वन जङ्गलबाट पाउनुपर्ने लाभ प्राप्त भएको छैन । जङ्गलमा ठूलो सङ्ख्यामा काठ कुहिने गरे पनि सर्वसाधारणहरू बजारमा विदेशबाट आएका काठ तथा फर्निचरसँगै आल्मुनियम, युपिभिसी एवम् फलामको प्रयोग गर्न बाध्य छन् । विदेशी काठ एवम् आल्मुनियम र युपिभिसीको प्रयोग अधिकांश उपभोक्ताका लागि रहर नभएर बाध्यता बनेको छ । वन ऐन तथा यससँग जोडिएका नियम तथा नियमावलीहरू नै ‘हरियो वन नेपालको धन’ भन्ने नाराको विपरीत समस्याका रुपमा आएको वनविज्ञ डा नयाँ पौडेल शर्मा बताउनुहुन्छ । उहाँका अनुसार स्वदेशी काठ वनमै कुहिएर खेर जाने गरेको छ भने पछिल्लो तथ्याङ्कले नेपालमा चीन, भारत, मलेसिया लगायतका विभिन्न मुलुकबाट वार्षिक खर्बौं रुपैयाँको काठ एवम् काठजन्य सामग्री भित्रिने गरेको तथ्याङ्क छ । “मुलुकका सामुदायिक वन तथा सरकारद्वारा संरक्षण वनका साल लगायतका...