विचार

तमु ल्होसारको अर्थ र धार्मिक महत्व

तमु ल्होसारको अर्थ र धार्मिक महत्व

विचार
विनाेद अधिकारी । ‘तमु’ भनेको गुरुङ जातिलाई जनाउने अर्को नाम हो । गुरुङ भाषामा ‘ल्हो’ भनेको वर्ग र ‘सार’ को अर्थ फेरिनु भएकाले वर्ग फेरिने दिनलाई ‘ल्होसार’ भनिएको हो । शाब्दिक रूपमै स्पष्ट छ कि गुरुङ समुदायको नयाँ वर्षलाई नै तमु ल्होसार भनिन्छ । ‘पे म्ह्स्या, छ्या म्हमु,छ्या म्हस्या ल्हु म्हमु, ल्हु म्ह्स्या म्हि म्हमु’ शास्त्र हराए संस्कृति हराउँछ, संस्कृति हराए परम्परा हराउँछ अनि परम्परा हराए मान्छे नै हराउँछ भन्ने तमु समुदायको मूल नारा छ । यसपटक तमु गुरुङ समुदायले ’हिल्हो’ (बिरालो वर्ग) को बिदाइ गर्दै गिद्ध (मि–ल्हो) को स्वागत गरेर भव्य रूपमा मनाउने छन् । हरेक वर्षको पुस १५ गतेलाई गुरुङ समुदायले नयाँ वर्षको पहिलो दिन मानी ल्होसार मनाउने हुँदा यस दिनलाई तमु ल्होसार भनिएको हो । तमु ल्होसारदेखि गुरुङ समुदायको नयाँ संवत् प्रारम्भ हुन्छ । विभिन्न १२ वटा जनावर र चराचुरुङ्गीको प्रतीक ...
युट्युबरका कारण पत्रकारीता बदनाम

युट्युबरका कारण पत्रकारीता बदनाम

विचार
विनोद अधिकारी । आम सर्वसाधारणले साँच्चैको पत्रकार कि घरमै युट्युब च्यानल खोलेर चलाएका युट्युबर ? भन्ने भेद बुझिसकेका छैनन् । युट्युब भिडियो मुनितिर आउने प्रतिक्रियाहरूमा पत्रकार भनेरै गाली गरिरहेको भेटिन्छन् । युट्युबर, ब्लगरलाई समेत पत्रकार भनेर सर्वसाधारणले बुझ्ने र उनीहरूका सनसनीपूर्ण तर, अफवाह फैलाउने सामाग्री सामाजिक सञ्जालमा शेयर गर्ने प्रवृत्ति बढेकाले पत्रकारहरूले गाली खाइरहेका हुन्छन् । संचार संस्थाका रूपमा दर्ता भएर पनि मिथ्या सूचना र अन्टसन्ट बोलिएका, लेखिएका सामग्री मासमा लगेको थाहा पाउनुभयो भने जरुर तपाईँले पत्रकारलाई गाली गर्न सक्नुहुन्छ । एउटा पक्षको प्रचार र अर्को पक्षको दुष्प्रचार गर्दै आफूलाई पत्रकार भन्नेलाई पनि तपाईँले गाली गर्न पाउनुहुन्छ । तर, दर्ताबिनै चलेका युट्युबका भिडियोमुनि पत्रकारलाई गाली गर्नु न्यायसङ्गत हुन्छ र ? सस्तिँदै गएको स्मार्टफोन र डाट...
नेपालको राजनीतिक भूलभुलैयाको खुलासा: विगत र वर्तमान यथार्थमा प्रयोगकर्ताको अन्तरदृष्टि

नेपालको राजनीतिक भूलभुलैयाको खुलासा: विगत र वर्तमान यथार्थमा प्रयोगकर्ताको अन्तरदृष्टि

फिचर, विचार, समाचार
राजनीति राज र नीति मिली बनेको एक शब्द हो । नीतिगत रूपमा कुनै पनि देश, स्थान, समुदाय, सङ्गठन हरेक ठाउँ जाहा एकले अर्कालाई असर पुग्छ त्यहाँ राजनीति हुन्छ । हाल हामी राजनीति भन्नाले नेता, सांसद, कानुन इति आदि भनेर चिन्ने गर्छौँ । राजनेता भनेको एउटा राज्यको नेता जसले कानुनको अधीनमा रहेर देश विकास र देशको हितमा काम गर्छ । राष्ट्रपति लोकतान्त्रिक गणतन्त्र देशको वा राष्ट्रको सबै भन्दा ठुलो पद मानिन्छ । नेपालको राजनीतिक इतिहास वि.स २०६५ जेठ १५ गते नेपाललाई सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र घोषणा गरेको थियो। धेरै वर्षको सङ्घर्षपछि राजनीतिक दलहरू प्रतिबन्ध लगाइएपछि अन्ततः १९९० मा जनआन्दोलन सुरु गर्न पर्याप्त साहस जुटाएर तत्कालीन राजा वीरेन्द्रले संवैधानिक सुधारलाई स्वीकार गरे र राजाको नेतृत्वमा बहुदलीय संसद् स्थापना गरे । र कार्यकारी प्रधानमन्त्री। मे १९९१ मा नेपालमा पहिलो पटक संसदीय निर्वाचन भयो ।...
नेपालको मिडिया परिदृश्य: निजी स्वामित्वको प्रभुत्व नेभिगेट गर्दै

नेपालको मिडिया परिदृश्य: निजी स्वामित्वको प्रभुत्व नेभिगेट गर्दै

फिचर, विचार, समाचार
परिचय हालैका वर्षहरूमा, नेपालको मिडिया परिदृश्यमा निजी स्वामित्वतर्फ उल्लेखनीय परिवर्तन भएको छ। यो परिवर्तनले देशमा सञ्चार माध्यमको स्वतन्त्रता र वस्तुनिष्ठतामाथि प्रश्न उठाएको छ । यस लेखमा, हामी नेपालको मिडियाको विकासशील परिदृश्यको खोजी गर्छौं, जहाँ निजी कम्पनीहरूले बढ्दो प्रभावकारी भूमिका खेलिरहेका छन्। निजी स्वामित्व तर्फ शिफ्ट कुनै समय मुख्यतया राज्यको स्वामित्वमा रहेको नेपालको मिडिया क्षेत्र क्रमशः निजी स्वामित्वतर्फ सर्दै गएको छ । नेपालले बहुदलीय प्रजातन्त्र र आर्थिक उदारीकरणलाई अंगाल्दा सन् १९९० को दशकको प्रारम्भमा यो सङ्क्रमण तीव्र रूपमा सुरु भयो। त्यसबेलादेखि, धेरै निजी मिडिया कम्पनीहरू उभिएका छन्, मिडिया परिदृश्य विविधीकरण गर्दै र नयाँ परिप्रेक्ष्यहरू ल्याउँदै। कर्पोरेट मिडिया समूहको वृद्धि नेपालको मिडियाको विकासमा एउटा उल्लेखनीय प्रवृत्ति भनेको शक्तिशाली व्यापार स...
नेपालमा रक्तदान: व्यापारिक चासोको बीचमा जीवन बचाउने ऐन

नेपालमा रक्तदान: व्यापारिक चासोको बीचमा जीवन बचाउने ऐन

फिचर, विचार, शिक्षा, समाचार
सम्राट थापा/ चितवन आवाज भरतपुर । रक्तदान एक महान् कार्य हो जसले जीवन बचाउन र स्वास्थ्य सेवा प्रणालीमा महत्त्वपूर्ण योगदान दिन सक्छ। नेपालमा, अन्य धेरै देशहरू जस्तै, विभिन्न चिकित्सा अवस्थाहरू, दुर्घटनाहरू, शल्यक्रियाहरू, वा बच्चा जन्माउने जटिलताहरूको कारण रक्तदानको आवश्यकता परेका बिरामीहरूको लागि रक्तदानले महत्त्वपूर्ण जीवन रेखाको रूपमा काम गर्दछ। यद्यपि, रक्तदान मुख्यतया परोपकारी अभिप्रायद्वारा सञ्चालित भए तापनि केही व्यक्ति वा संस्थाहरूका लागि यो अत्यावश्यक सेवाको नैतिकता र अखण्डताको बारेमा चिन्ता बढाएर व्यवसाय बन्ने उदाहरणहरू छन्। नेपालमा रक्तदानको महत्त्व देशको विविध भूगोल, सीमित स्वास्थ्य सेवा पूर्वाधार र बारम्बार आउने प्राकृतिक प्रकोपलाई ध्यानमा राखी नेपालको स्वास्थ्य सेवा प्रणालीमा रक्तदानले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। नेपालमा रक्तदान महत्त्वपूर्ण हुनुका धेरै कारणहरू छन्: ...
विकसित देशको तुलनामा नेपाली क्रिकेट, इतिहास र सरकारको भूमिका

विकसित देशको तुलनामा नेपाली क्रिकेट, इतिहास र सरकारको भूमिका

banner-2, खेल, फिचर, विचार, शिक्षा, समाचार
नेपालमा क्रिकेटको इतिहास र नेपाल क्रिकेट सङ्घ (क्यान) खेलकुदको विकास र विकासको अपेक्षाकृत भर्खरको तर उल्लेखनीय कथा हो । नेपालमा क्रिकेटको उत्पत्ति २० औँ शताब्दीको उत्तरार्धमा भएको थियो जब यो देशमा तैनाथ ब्रिटिस गोर्खा सैनिकहरूले सुरु गरेको थियो । यसले सुरुमा गोर्खाहरू माझ लोकप्रियता पायो र बिस्तारै अन्य समुदायहरूमा फैलियो। यही अवधिमा नेपाल राष्ट्रिय क्रिकेट टोली गठन भएको थियो। १९९६ मा, नेपाल क्रिकेट सङ्घ (क्यान) नेपालमा क्रिकेट को लागी प्रशासक निकाय को रूप मा स्थापित भएको थियो। सोही वर्ष, नेपालले अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट काउन्सिल (ICC) को सम्बद्ध सदस्यता प्राप्त गर्‍यो, जुन देशको क्रिकेट यात्राको लागि महत्त्वपूर्ण कोसे ढुङ्गा थियो। यसले नेपाललाई विभिन्नi ICC प्रतियोगिताहरूमा भाग लिन र विकास समर्थन प्राप्त गर्न अनुमति दिएको छ । नेपाली क्रिकेट टोलीले सन् २००० को दशकमा अन्तर्राष्ट्रिय क्रिक...
द ग्रेट नेपाली पोलिटिकल सर्कस

द ग्रेट नेपाली पोलिटिकल सर्कस

विचार
-सम्राट थापा/चितवन आवज कुनै समय, काठमाडौँको मुटुमा एउटा यस्तो ठाउँ थियो जहाँ राजनीति र कमेडी एकदमै अप्रत्याशित रूपमा टक्कर भएको थियो। यो "नेपाली राजनीतिक सर्कस" को रूपमा चिनिन्थ्यो, जुन नेपाली राजनीतिको अशान्तिपूर्ण संसारमा मात्र अवस्थित हुन सक्छ। हाम्रो कथा नेपालको प्रधानमन्त्री बन्ने सपना देख्ने महत्त्वाकाङ्क्षी युवा राजनीतिज्ञ राजबाट सुरु हुन्छ। राज आफ्नो निर्दोष हास्यको लागि परिचित थिए, र उनी विश्वास गर्थे कि हाँसो जनताको मन जित्ने कुञ्जी हुन सक्छ। आफ्नो राजनीतिक करियरको प्रारम्भिक दिनहरूमा, राजले राजनीतिक रेलीहरू आयोजना गर्न थाले जुन स्ट्यान्ड-अप कमेडी सोहरू जस्तै महसुस भयो। उनले देशको अवस्था, कहिल्यै अन्त्य नहुने राजनीतिक उथलपुथल र नेपाली राजनीतिक व्यवस्थाका बेतुका कुराहरूका बारेमा ठट्टा गर्ने थिए। मानिसहरूले उनको बुद्धिमा हाँस्न प्रतिरोध गर्न सकेनन्, र उनको लोकप्रियता बढ्यो...
के नेपालमा महिला सुरक्षित छिन् त ?

के नेपालमा महिला सुरक्षित छिन् त ?

विचार
नेपालमा बलात्कार कानून - कानूनी प्रावधान मुलुकी फौजदारी संहिता २०७४ ले नेपालमा बलात्कार कानूनलाई मार्गदर्शन गर्दछ। मुलुकी मुलुकी अपराध संहिता २०७४ बमोजिम कुनै महिलासँग निजको मञ्जुरी नलिई यौनसम्बन्ध राख्ने वा १८ वर्ष मुनिको महिलाको हकमा निजको मञ्जुरी समेत यौनसम्बन्ध राख्नेलाई जबर्जस्ती करणी गरेको मानिनेछ । जबर्जस्ती करणी गर्ने व्यक्तिलाई बलात्कार गरेको अवस्था र महिलाको उमेरलाई ध्यानमा राखी देहायका कैद र जरिवाना हुनेछ :- १६ वर्ष देखि २० वर्ष सम्म, यदि नाबालिग दस वर्ष भन्दा कम छ। १४ वर्ष देखि १६ वर्ष सम्म, यदि नाबालिग दस वर्ष भन्दा माथि तर चौध वर्ष भन्दा कम छ। १२ वर्ष देखि १४ वर्ष सम्म, यदि नाबालिग चौध वर्ष भन्दा माथि तर सोह्र वर्ष भन्दा कम छ। १० वर्ष देखि १२ वर्ष सम्म, यदि महिला सोह्र वर्ष भन्दा माथि तर १८ वर्ष भन्दा कम छ। ७ वर्ष देखि १० वर्ष सम्म, यदि महिला १८ वर्ष भन्दा माथि छ। ...
समाजको महारोग बन्दैछ भ्रष्टाचार

समाजको महारोग बन्दैछ भ्रष्टाचार

विचार
कृष्णहरि बास्कोटा नेपालमा भ्रष्टाचार सामाजिक महारोगका रुपमा देखिएको छ । भ्रष्टाचारले समाजमा गहिरो रूपमा जरा गाडेको छ । यसले सामाजिक मान्यता पाएको आभाष हुनु निकै पीडादायी छ । यथार्थमा मुलुकमा सुशासन प्रवद्र्धन गर्न मुख्य अवरोधका रुपमा भ्रष्टाचार रहेको छ । यसका कारण भ्रष्टाचार नियन्त्रण गरी सुशासन, सदाचार र विधिको शासन कायम गर्न जारी भएका कानुनहरु कागजको खोस्टोसरह महसुस हुन थालेका छन् । भ्रष्टाचारका कारण राज्यको आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक एवं राजनैतिक क्षेत्रमा गहिरो ढङ्गले नकारात्मक असर परिरहेको छ । समाज बिस्तारै आप्mनो मूल्य र मान्यताबाट स्खलित हुँदै गएको भान बढ्न थालेको छ । विशेषगरी, सार्वजनिक र निजी क्षेत्रमा भ्रष्टाचारले बलियो जरा गाडेर बसेको छ । यसमा गैरसरकारी संस्था पनि जोडिएलान् भन्ने भय छ । भ्रष्टाचार नैतिक मान्यता र मूल्य विपरीत त छँदैछ, यसले इमान्दारिता र विश्वासलाई निस्तेज त...
कहिलेसम्म पहिचानकै खोजी ?

कहिलेसम्म पहिचानकै खोजी ?

विचार
डा. दीपेन्द्र रोकाया वैज्ञानिक समाज विज्ञान प्रविधिको सहायताले अरू ग्रहहरुमा मानव अस्तित्वको खोजीमा छ । तर नेपाली समाजमा मानवशास्त्रीय अध्ययन पनि राम्ररी हुन सकेको छैन । यसले गर्दा समाजमा पहिचानको सङ्कट अहिलेसम्म देखा पर्ने गरेको छ । “म यो समुदायको हुँ’’ भन्दा पनि पहिचान दिन गाह्रो मान्ने राज्य व्यवस्था अझै छ । यस विषयमा हुम्लाका ‘जाड’ र ‘व्यासी’ का बारेमा सोधखोज गर्न खोजिएको छ । हुम्लाको जडान क्षेत्रका भोट्या लामा र तामाङ थर लेख्ने तथा बीच भागमा बसोबास गरेका व्यासी जनजाति हुन् । जनजाति भन्नाले आफ्नो मातृभाषा र परम्परागत रीतिरिवाज भएको तर चार वर्णाश्रम व्यवस्थाभित्र नपर्नेहरु जनजाति हुन् । जनजाति नेता सुरेस आलेमगरका अनुसार सामान्यतयाः सामूहिक जीवन पद्धति एवं मातृ सत्तात्मक समाजका केही अवशेषहरु विद्यमान रहेको र हालसम्म पनि पिछडिएको अवस्थामा रहेकालाई जनजाति भनिन्छ । आदिवासी जनजाति महासङ्...